Demir

Demir Nedir? İnsan Sağlığı İçin Demir Minerali

Demir minerali vücudumuz için olmazsa olmazlardan biridir. Çünkü vücutta oksijenin taşınması gibi çok önemli bir görev üstlenmektedir.

Demir minerali çocuk gelişiminde de çok önemli bir ol oynar. Aynı zamanda da bağışıklık sistemini düzenler ve güçlendirir. Ancak en önemli görevi oksijeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobini üretir. Eğer demir eksikliği söz konusu olur ise hemoglobin ve dolayısıyla kırmızı kan hücresi de düşer. Bu da vücuda alınan oksijeni azaltacağından organlarda derin doku tahribatları söz konusu olabilir.

Bu duruma demir eksikliği anemisi denmektedir. Tedavisi demir ilaçları ve demir ağırlıklı beslenme ile mümkündür. Yapılan bir araştırmaya göre toplam kadın nüfusunun yüzde 35’i, erkek nüfusunun yüzde 20’si ve gebelerin yüzde 50’si demir eksikliği anemisi ile karşı karşıyadır.

Demir Eksikliği Anemisinin Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği anemisi kişinin kendisinin anlayabileceği bir durum değildir. Ancak sağlık kontrollerinde, uzman bir doktor tarafından iletilir. Ancak bazı belirtiler, demir minerali ölçümü için işaret vermektedir. İşte bu belirtiler,

• Dudakların çatlaması ve ağız kenarlarında geçmek bilmeyen yaraların oluşması,
• Vücudun güçsüz ve yorgun düşmesi,
• Geçmek bilmeyen baş ağrısı,
• Konsantre olmada güçlük,
• Ciltte solgunluk,
• Kulaklarda uğuldama,
• Tırnakların kırılması,
• Saçlarda dökülme,
• Çocuklarda yürüme ve konuşmada gerilik,

İleri düzey demir eksikliğinde kişinin toprak ve buz yemeye isteklilik, çarpıntı durumu, huzursuz bacak sendromu gibi durumlarda artış söz konusu olacaktır.

Demir Eksikliği

Aslında demir eksikliğinin var olup olmadığını kişi kendi başına anlayamaz. Ancak bazı belirtiler ile hastaneye başvurabilir ve konu hakkında tetkikler yaptırabilir. İşte olası demir eksikliği durumunda söz konusu olabilecek bazı konular,

• Genellikle kadınlar saç uçlarının çok kırılgan olduğundan ve saçlarının çabuk yıpranıp döküldüğünden, mat göründüğünden şikayetçidir. Eğer bakım ürünleri bir işe yaramıyor ve bu durum uzun süredir devam ediyor ise demir eksikliğinden söz etmek mümkündür.
• Dilinizi çıkarıp kontrol ederek de demir eksikliği durumunu ortaya çıkarabilirsiniz. Eğer diliniz eskiye göre rengini kaybetmiş, daha beyaz, daha soluk ve şiş ise demir eksikliği söz konusudur.
• Yine kadınlar sık sık tırnaklarının kırıldığından ve bir türlü hızlı uzamadığından şikayet eder. Kırılgan tırnaklar kalsiyum ve demir eksikliğinin bir göstergesidir.
• Özellikle sporla uğraşan ev yoğun antrenman yapan kişilerde, idrarda kan görülebilir. Bu durum demir eksikliğinden kaynaklanan intravasküler şikayetinin bir parçasıdır.
• Eğer el ve ayaklarınız yaz, kış bir türlü ısınmak bilmiyor ise bu da vücutta yeteli oksijenin, dolayısıyla yeterli demirin bulunmadığını gösterir,
• Demir eksikliği vücudun bağışıklık sistemini düşüreceğinden kişi sık sık enfeksiyon riski ile karşı karşıya kalır. Eğer geçmek bilmeyen enfeksiyon rahatsızlıklarınız var ise tetkik yaptırmanızda fayda bulunuyor.

Neden Demir Eksikliği

Demir eksikliği aslında tek bir nedene bağlı ortaya çıkmaz. Folik asit, B12 ve kansızlık durumları demir eksikliğini de beraberinde getirecektir. Ayrıca demir eksikliğinin en büyük nedenlerinden biri de yanlış beslenme alışkanlıklarıdır. İşte hem yetişkinlerde, hem de çocuklarda demir eksikliği nedenleri,

• Yanlış uygulanan diyet programı,
• Anne sütü almayan bebeklerin demir takviyesi olmayan gıdalar ile beslenmesi,
• 1 yaşından önce çocuklara inek sütü verilmesi,
• Hazır ve işlenmiş yiyeceklerin sıkça tüketilmesi,
• Hayvansal gıdaların yeterli oranlarda alınmaması,
• Aşırı çay ve kahve tüketimi,
• Sosis ve salam gibi işlenmiş gıdaların sıkça tüketilmesi,
• Etin kavrularak ya da fazla pişirilerek tüketilmesi,
• Kadınlarda aşırı adet kanaması,
• Kürtaj ve düşük yaşamış olmak,
• Mide ya da bağırsakta bulunan tümörler,

Demir Eksikliğin Giderilmesi İçin Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Öncelikle demir eksikliğinden korunmak gerekmektedir. Bunun için taze meyve ve sebzeler, baklagiller çokça tüketilmelidir. Ayrıca C vitamini demirin bağırsaklardaki emilimini artıracağından sıkça tüketilmelidir. Tabi kafeinden uzak durmak ve çay, kahve tüketimini de azaltmak gerekmektedir. Ayrıca kepek de demir emilimini azaltan besinlerdendir. Bu nedenle çok sık tüketilmemeye dikkat edilmelidir. Kısacası demir emilimini artırmak ve demir eksikliğinden kurtulmak için tüketilecek besinler şöyledir,

• Yumurta portakal suyu ve domates ile köftenin ise yeşil yapraklı sebzelerden oluşan salata ile tüketilmesi gerekmektedir,
• Baklagiller iyi pişirilerek ve et ile pişirilerek tüketilmelidir,
• Posalı gıdalardan ve kepek grubu yiyeceklerden uzak durulmalıdır,
• Gıdalar saklanırken alüminyum ve çelik kullanılmamalıdır,
• Özellikle keçiboynuzu pekmezi olmak üzere, kahvaltılarda birkaç kaşık pekmez tüketilmelidir,
• Sürekli bitkisel gıdalar ile beslenilmemeli, hayvansal gıdalar içeren bir program da uygulanmalıdır,
• Süt, yoğurt ve ayran gibi gıdalar yemekler ile birlikte değil, ara öğünlerde tüketilmelidir. Çünkü bu gıdalar demir emilimini azaltacağından yemekler ile birlikte alınmamalıdır,
• Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler sık tüketilmelidir,
• Ara öğün olarak kuru meyveler tercih edilmelidir,
• Ispanak yoğurt yerine, yumurta ile birlikte tüketilmelidir,
• Menemenler bol sebze ve yeşillik içermelidir,
• Mercimek çorbası bol kıymalı hazırlanmalıdır,

Demir dendiğinde akla ilk olarak ıspanak gelmektedir. Ama kırmızı etin demir konusunda oldukça bonkör olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca yumurta sarısı, balık ve tavukta da bol miktarda demir bulunmaktadır. Eğer kişi vejetaryen bir yaşam sürüyor ve hayvansal gıdalar tüketmiyor ise kaçınılmak demir anemisi hastasıdır. Çünkü hayvansal gıdalardaki demir oranı ile bitkisel gıdalarda bulunan demir oranı asla karşılaştırılamaz.

İşlenmiş gıdaların faydadan çok zarar vereceği unutulmamalıdır. Bu nedenle demir eksikliğine iyi gelen gıdalar aynı zamanda taze ve mevsiminde olmalıdır.