Düşük FODMAP Diyeti
Karbonhidratlar doğada en yaygın olan organik moleküllerdir. Beslenmede enerjinin büyük bir çoğunu bizler karbonhidratlardan sağlarız. Karbonhidratlar polimerizasyon derecelerine göre, şekerler (monosakkaridler, disakkaritler, polioller), oligosakkaritler ve polisakkaritler (nişasta ve nişasta olmayan polisakkaritler) olarak sınıflandırılır. FODMAP fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin ilk harflerinden oluşan bir terimdir diyebiliriz. FODMAP bileşenleri, ince bağırsakta zayıf emilebilen, kolona ulaşabilen, kolonda bakteriler tarafından hızlıca fermente edilebilen, küçük ve dolayısıyla ozmotik olan aktif moleküllerdir.
Düşük FODMAP Diyeti Nedir?
Düşük FODMAP diyeti, Monash Üniversitesi’nde gastroentereloglar, diyetisyenler ve bilim adamlarından oluşan bir ekip tarafından geliştirilmiştir. Bu Düşük FODMAP Diyeti ince bağırsakta zayıf bir şekilde emilen ve daha sonra ince ya da kalın bağırsakta fermente edilen karbonhidrat grubunun tüketiminin sınırlandırılmasına dayanır. Zayıf emilen bu kısa zincirli karbonhidratlar; fruktoz ve laktoz, fruktanlar, galakto-oligosakaritler ve poliolleri içermektedir. Bu moleküllerin bağırsak lümenindeki osmotik etkilerinden ötürü bağırsak bakterileri tarafından kısa zincirli yağ asitlerine (KZYA) hızlı fermente olmaları ve gaz üretimi ile ilişkili olmaları, kolon fonksiyonunda önemli düzeyde etki yapabilmektedir.
Düşük FODMAP diyeti, fermente oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin diyette azaltılması prensibine dayanır. FODMAP ifadesi bütün kısa zincirli karbonhidratları içermektedir. FODMAP’ler bağırsak içine su çekerler yani ozmotiktirler, bu nedenle yüksek FODMAP içeren besinler yüksek miktarda tüketildiğinde sindirilememe ya da emilememe gibi problemlere bağlı olarak bağırsak sistemindeki bakteriler tarafından fermente edilebilirler. Bu fermentasyon sebebiyle gaz, karın ağrısı, kramp ve ishal gibi problemlere sebep olur. Diyette düşük FODMAP içeren besinlerin tercih edilmesi ile bağırsaklarda meydana gelen bu sindirim ve emilim bozukluğuna neden olan fermentasyon ve beraberindeki gaz, karın ağrısı, ishal gibi problemler önlenebilir.
Düşük FODMAP Diyetini Kimler Yapmalıdır?
Yapılan birçok çalışmada düşük FODMAP diyeti İBS ve SİBO hastalarında denenmiş ve olumlu sonuçlar alınmıştır. Bundan dolayı İBS tanısı almış bireylere ilk uygulanması gereken diyet modeli düşük FODMAP diyetidir.
Düşük FODMAP Diyeti Nasıl Uygulanır?
Yüksek FODMAP içeren besinlerin 4-6 hafta boyunca diyetten çıkartılarak hastanın belirtileri izlenir. Şikayetlerin azalması sonucunda yüksek FODMAP içeren besinlerin her gün bir tanesi olmak koşuluyla beslenme programına eklenir ve belirtiler kontrol edilir. Herhangi bir semptom gösteren besin var ise beslenme programından çıkarılır. Semptom belirtmeyen besinler rahatlıkla tüketilebilir. Bunun sonucunda bireyin besinlere verdiği cevaba uygun beslenme programı oluşturularak semptomları artıran besinler belirlenir ve beslenme programından elimine edilir.
Düşük FODMAP Diyeti Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler?
- Düşük FODMAP diyeti uygulayacak olan bireylere beslenme eğitimi verilmelidir. Bu kişilerde tükettikleri besinlerin içeriklerini bilmesi adına etiket okuma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
- Uzun süre uygulanacak düşük FODMAP içeren beslenme programları besin ögesi yetersizliklerine sebep olabilir.
- Düşük FODMAP diyetinin diyetisyen tarafından planlanması ve bu diyeti yapan kişilerin belirli aralıklarla takip edilmesi, semptomların düzelmesi, besin ögesi yetersizliklerinin en aza indirgenmesi açısından önem arz etmektedir.
FODMAP Diyeti Listesi
Kahvaltı:
1 adet glütensiz tost ekmeği
1 adet haşlanmış yumurta
1/2 avokado
1/2 domates
1 bardak zencefilli yeşil çay
Ara Öğün:
1 adet orta boy muz
Öğle:
Somonlu ve ıspanaklı glütensiz wrap
1 adet portakal
1 bardak nane çayı
Ara Öğün:
10 adet badem
Akşam Yemeği:
Tavuklu, ıspanaklı ve patatesli glütensiz bir omlet
1 kase lahana salatası (havuç, domates, salatalık)
1 dilim glütensiz mısır ekmeği
1 bardak zencefilli yeşil çay
Ara Öğün:
1 adet küçük boy mandalina
Bu örnek diyet, düşük FODMAP diyetine uygun birçok sağlıklı yiyecek içerir. Ancak, diyetin kişiye özgü olması önemlidir, bu nedenle bir diyetisyen veya beslenme uzmanı ile çalışmak, diyetin kişinin ihtiyaçlarına ve semptomlarına uygun bir şekilde özelleştirilmesini sağlayabilir.
Kaynaklar
Fidan Ö. ve Büyüktuncer Z., ‘Düşük FODMAP Diyetine Güncel Yaklaşımlar’, Turkiye Klinikleri J Health Sci., 2021.
Ustaoğlu T., Tek N. ve Yıldırım A., ‘İrritabl Bağırsak Sendromunda (İBS) FODMAP Diyetinin İBS Semptomları, Beslenme Durumu ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi’, Bes Diy Derg., 2020.
Ede E. ve İlktaç H., ‘İrritable Bağırsak Sendromunda Güncel Diyet Yaklaşımları’, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2019.
Arslan S. ve Alphan E., (2019), Diyetler ve Gerçekler, (2. Baskı), Hatiboğlu Yayınevi, Ankara.
Fresko B., ‘FODMAP Nedir?’,
Erişim adresi: https://www.banutascifresko.com/cozumler/fodmap-nedir/
https://www.gastroconsa.com/wp-content/uploads/2019/09/Low-FODMAP-Diet.pdf
