Çölyak Nedir?
Çölyak, günümüzde en sık rastlanan besin intoleranslarından biridir. Çölyak hastalığı genetik yatkınlığı olan bireylerde tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunan glutene karşı duyarlılık sonucu gelişir. Çoğunlukla malabsorbsiyon durumu gözlenir. Bu hastalık ince bağırsakta karakteristik lezyonlar yapar.Otoimmün bir hastalıktır.Glutensiz diyetle klinik düzelme gösterir.
Bulgular
Çocukluk döneminde;
İshal,
Gelişme geriliği,
Boy kısalığı
Anoreksia,
Kas erimesi,
Apati,
Abdominal distansiyon,
İrritabilite,
Kusma
Erişkin dönemde ise ;
Geçmeyen ishal
Halsizlik,
Kilo kaybı ön plandadır.
Bunların dışında; karın ağrısı, reflü, transaminaz yüksekliği, inflamatuar bağırsak hastalığı, kansızlık (anemi) , demir, folat, B12, E ve K vitamini eksikliği, depresyon, adet düzensizlikleri, yorgunluk, saç dökülmeleri, dikkat eksikliği, sinirlilik, gibi belirtiler de gözlemlenebilir.
Sonradan Çölyak Hastalığına Sahip Olunur Mu?
Çölyak hastalığı multifaktöriyel ve aynı zamanda multigenetik bir hastalıktır. Hastalık (HLA)-DQ2 ile ilişkilidir. Homozigot DQ2 genine sahip hastaların taşıdığı risk daha fazladır. Hastalığın oluşmasında genetik faktörlerin önemli rolü olmakla beraber çevresel faktörler de önem taşır. Çölyaklı bireylerin genetik bir yatkınlığa sahip olduğu ve bunun uygun çevresel şartlar altında hastalığa dönüştüğü kabul edilmektedir.
Çölyak Hastalığının Tanısı
Çölyak hastalığı tanısı serolojik testler ve ince barsak biyopsisi ile konur. Tanıda ilk adım serolojik testlerdir. Çölyak hastalığıyla ilgili semptomların bulunduğu durumlarda, gluten intoleransının ilk teşhisi kan testiyle glutene karşı antikor seviyesi ölçülerek yapılır.Antigliadin antikorları (AGA), anti-endomizyum (EMA) antikorları veya antitransglutaminaz (anti-TG) antikorları incelenir.Bunlardan en az bir tanesinin pozitif çıkması sonucunda kesin teşhis koymak amacıyla ince bağırsak biyopsisi yapılır. Biyopsi incelemesinde eğer bağırsak mukozasında körelme var ise hasta çölyak tanısını alır.
Çölyak Hastalığının Tedavisi
Tek bir tedavisi vardır o da hastaların ömürleri boyunca gluten içermeyen diyet uygulamasıdır. Diyetlerinden hayat boyu buğday, çavdar, arpa, yulaf gibi tahıl ürünlerini gluten içerdikleri için tamamen çıkarmalıdırlar. Tanı aldıktan 3 ay kadar laktozsuz diyet önerilir.
Çölyak Hastalığında Yasaklar
-Boza
-Buğday ve çavdar unu ile yapılmış her türlü yiyecek : Bulgur, makarna, şehriye, erişte, kuskus, bisküvi, simit, dondurma külahı, ekmek, pide, pizza, hamburger ekmeği, tarhana, yarma, irmik, kraker, börek, pasta, çörek ,hazır satılan mısır ekmekleri
-Şehriye çorba, un çorba, tarhana çorba, düğün çorba, unlu domates çorba, erişte çorbası, et ve tavuk suyuyla hazırlanmış çorbalar ,hazır çorbalar
-Unlu tatlılar (baklava, tulumba, revani, lokma vb.),kek ve pastalar, çörek, gofret, kurabiye, çikolata, puding
Çölyak Hastalığında Riskli Ürünler
-Hazır Soslar
-Bulyon Küpler veya et suyu
-Ot veya baharat karışımları tat vericiler
-Kabartma tozu
-Paketlenmiş patates cipsi
-Hazır meyveli yoğurt
-Krem şanti
-Koyu krema ve pudingler
-Dilimli peynir
-Sürülebilir eritilmiş peynir
-Salam
-Konserve et
Çölyak Hastaları İçin Öneriler
Gıdaların içerikleri çok iyi okunmalıdır. “Gluten içerir” ibareleri gıdalar tüketilmemelidir.
- Bira, şarap, viski, likör gibi içeceklerden sakınılmalıdır.
- Gluten içeren ve içermeyen gıdalar ayrı yerlerde saklanmalıdır.
- Aynı fırında yemek pişirilmeden önce fırın mutlaka temizlenmelidir.
Mutfakta glutenle temas (bulaşma) olmamalıdır. Glutensiz ürünlerin hazırlandığı aletler farklı olmalıdır.
